Polska w dokumencie

Miłośników filmów dokumentalnych tradycyjnie zaprosimy na blok „Polska w dokumencie”, a w nim 5 znakomitych tytułów: „O zwierzętach i ludziach” Łukasza Czajki, „Niebieskie chachary” Cezarego Grzesiuka, „Ostatnia góra” Dariusza Załuskiego, „Jazda obowiązkowa” Ewy Kochańskiej i „Symfonia Fabryki Ursus” Jaśmina Wójcika.

„O zwierzętach i ludziach” w reżyserii Łukasza Czajki opowiada o czasach okupacji niemieckiej na terenie polskiego ogrodu zoologicznego, gdzie ukrywani byli Żydzi. Teresa Żabińska, wiele lat po tych wydarzeniach, przenosi się w czasie dzięki pracy ekipy filmowej, poznając na nowo swoich rodziców. W materiałach archiwalnych budowany jest obraz małżeństwa, które wbrew historii oraz morderczej narracji poświęciło swój los, aby ratować niewinnych. Opowieść sięga nawet czasów przedwojennych, gdy rodzina Żabińskich, mieszkająca w willi na terenie zoo, prowadziła jeszcze sielankowe życie, które wkrótce miało zostać przerwane. Niemieckie bomby, które zabiły większość zwierząt, były jednak dopiero początkiem apokaliptycznego końca. Prawdziwym sprawdzianem dla serca Antoniego, nestora rodu Żabińskich, okazało się zrozumienie, że mogą pomóc tym, którzy nie mieli już sił, aby krzyczeć lub uciekać. Między tym wszystkim biega sobie niefrasobliwie po zoo mała dziewczynka, której najbliżsi starają się obronić trzy światy: zwierząt, uciśnionych, a przede wszystkim – swoich dusz.

„Niebieskie chachary” są rodzajem hołdu dla kibiców chorzowskiej drużyny piłkarskiej, złożonego przez jednego z jej wieloletnich sympatyków – reżysera Cezarego Grzesiuka. Twórca nie ukrywa miłości do klubowych barw, przed kamerą przepytuje innych oddanych fanów Ruchu, m.in. reżysera Kazimierza Kutza czy pisarza Wojciecha Kuczoka. Rozmawia z nimi nie tyle o ich ukochanej drużynie, co o istocie, sensie kibicowania w ogóle. Film powstawał 11 lat, w tym czasie reżyser wniknął w środowisko kibiców, pokazując m.in. grupy ultrasów i Psycho Fans. Na ekranie zobaczymy także ciemną stronę kibicowania, a raczej tego, co kryje się pod jego przykrywką – handel narkotykami, rozboje i kradzieże.

Filmy dokumentalne traktujące o zdobywaniu szczytów mogłyby stać się oddzielnym gatunkiem, łączą bowiem w sobie nie tylko najlepsze cechy non-fiction, ale również kina akcji. Tak chwilami ogląda się właśnie „Ostatnią górę” Dariusza Załuskiego - jak rasowy thriller, opowieść o sile ludzkiego ducha, a także determinacji wykraczającej poza zdrowy rozsądek. Jest to zapis narodowej polskiej wyprawy na K2, która miała miejsce na przełomie 2017 oraz 2018 roku, a jej celem było zdobycie drugiego co do wysokości szczytu świata. U Załuskiego góry przedstawione są jako oddzielny bohater - mityczna, wręcz boska siła, która przywołuje, a czasami zostawia w sennych objęciach na zawsze. Język filmowy oddaje tej sile cześć, niebezpiecznie zbliża się do jej paszczy, wszak jest to zapis złożony z materiałów ludzi, którzy próbowali tę siłę oswoić już wielokrotnie, z różnym skutkiem.

„Jazda obowiązkowa” Ewy Kochańskiej opowiada historię 10-letniej Julii, córki migrantów z Ukrainy, która trenuje łyżwiarstwo figurowe. Bohaterka ma coraz mniej czasu, aby odnieść sukces w sporcie i spełnić oczekiwania rodziny. Po rewolucji Euromajdanu rodzina Polniuków przeniosła się z Ukrainy do Polski. Teraz zaczynają całkiem nowe życie w Warszawie bez znajomości języka, dobrej pracy czy pieniędzy. W tym roku Julia ma szansę wystartować w Mistrzostwach Polski w łyżwiarstwie figurowym. To może przynieść jej sławę i sukces i – kto wie? – może nawet pomóc całej rodzinie w uzyskaniu polskiego obywatelstwa. Jednak czy Julia będzie w stanie rozwinąć skrzydła niosąc na barkach taki ciężar?

,,Symfonia Fabryki Ursus” to filmowe podsumowanie pięcioletniej pracy artystyczno-badawczej Jaśminy Wójcik ze społecznością byłych pracowników fabryki Ursus. Dokument ma szczególną wartość społeczną: oddaje głos lokalnej wspólnocie, osieroconej narracyjnie i symbolicznie po zamknięciu fabryki. Artystka skorzystała nie tylko z wywiadów mówionych, ale i pamięci ciała - zaproszeni do udziału w filmie byli pracownicy fabryki mieli odtwarzać gesty, czynności i dźwięki związane z ich codzienną pracą.

Na festiwalu odbędzie się także pokaz specjalny dokumentu „Ingarden” w reżyserii Wojciecha Szulczyńskiego, poświęconego polskiemu filozofowi, twórcy „drugiej szkoły fenomenologicznej” - Romanowi Ingardenowi. Zajmował się estetyką, ontologią, teorią poznania, etyką i teorią człowieka. Największym uznaniem cieszył się jako twórca specyficznej teorii estetyki i drobiazgowych analiz dotyczących sposobu istnienia i budowy dzieła sztuki.