FILMY KRÓTKOMETRAŻOWE

Reżyseria: Janusz Majewski
Rok:
Czas: min

ALBUM FLEISCHERA
Gatunek: film dokumentalny
Reżyseria: Janusz Majewski
Scenariusz: Krzysztof Kąkolewski, Janusz Majewski
Zdjęcia: Edward Bryła
Montaż: Lidia Zonn
Muzyka: Józef Patkowski
Kierownik produkcji: Michał Horowic
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Kraj produkcji: Polska
Rok produkcji: 1962
Czas trwania: 15 min
Nagrody:
1963 Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Krakowie: II Nagroda ,,Srebrny Smok Wawelski” w kategorii filmów dokumentalnych
1963 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco: Golden Gate Award dla najlepszego reportażu o tematyce wojennej
Sztuka tak łatwo nie umiera – krąży, żyje, a czasami zyskuje nowe wcielenie dzięki przypadkowi i nigdy nie wiadomo, kiedy do tego dojdzie. W ręce Janusza Majewskiego wpadły pewnego razu wyjątkowe zdjęcia robione niegdyś przez oficera Wehrmachtu, który stacjonował między innymi w Polsce, Rosji oraz Francji. Ułożenie ich chronologicznie zmienia album w coś więcej niż kolekcję pamiątek, a komentarz scenarzystów odkrywa przerażający, ale jednocześnie piękny fakt o wojnie – my, ludzie, brzydzimy się samą jej ideą, ale nie potrafimy tego przyznać. Janusz Majewski i Krzysztof Kąkolewski próbują więc ułożyć ten rozczłonkowany świat obrazów na nowo i pokazują drogę, jaką przebył umysł oficera od pierwszego wykonanego zdjęcia do ostatniego. Pochylają się nad jego metamorfozą oraz przeżyciami. Ta swoista psychoterapia poprzez sztukę jest wspaniałym aktem komunikacyjnym między artystami. Jeden milczy, drugi przygląda się jego twórczości, rysując mapę emocjonalną. Wojna widziana oczami okupanta pomału staje się tak samo szara i bezsensowna jak ta z perspektywy ofiar, a gdzieś pomiędzy stronami albumu drży prawda o człowieku wrzuconym w wir wojny. Ten wspaniały dialog o jednej z mroczniejszych kart historii staje się dzięki temu bardzo uniwersalny, co przyczyniło się do tego, że dokument Majewskiego wymieniany jest jednym tchem obok najlepszych filmów traktujących o wojnie.



OPUS JAZZ
Gatunek: film dokumentalny
Reżyseria: Janusz Majewski
Scenariusz: Janusz Majewski
Zdjęcia: Stanisław Niedbalski
Montaż: Krystyna Rutkowska
Kierownik produkcji: Michał Horowic
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Kraj produkcji: Polska
Rok produkcji: 1963
Czas trwania: 12 min
Nagrody:
1965 Wyróżnienie na Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci i Młodzieży w Cannes Oczywiście może się wydawać, że reportaż z próby muzycznej kwintetu Andrzeja Kurylewicza to niewiele więcej niż krótkometrażowa oda do muzyki jazzowej. Z drugiej strony – czy miłość do sztuki da się zamknąć w typowej formie filmowej? Janusz Majewski obserwuje muzyków podczas próby, którą przerywają rozmowy, drobne sprzeczki, żarty, czyli wszystko to, co buduje więź między członkami kwintetu. Widzimy więc nie tylko samą sztukę, ale również przyjaciół, których synergia pozwala jej się narodzić. Kurylewicz, polski kompozytor, pianista, puzonista, trębacz oraz dyrygent, jawi się w tym materiale jako charyzmatyczny i ciepły przewodnik, a Majewski, ukryty za kamerą, chłonie ten proces tworzenia jazzu bez potrzeby dodawania do niego komentarza. Miłość do muzyki go nie potrzebuje – wystarczy siedzieć cicho, obserwować, słuchać i być niewidzialnym dla tych, którzy są na scenie. Świetna wprawka do tworzenia późniejszych materiałów, które również wymagały spokojnej, pewnej ręki reżyserskiej oraz umiejętności znikania, kiedy dzieje się magia, aby przypadkiem nie zakłócić jej swoją obecnością.



MOST
Gatunek: etiuda fabularna
Reżyseria: Janusz Majewski
Scenariusz: Janusz Majewski
Zdjęcia: Janusz Pawłowski
Muzyka: Helena Zdanowska
Montaż: Halina Gronkowa
Kierownictwo produkcji: Tadeusz Lubczyński
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Rok: 1960
Czas: 14 min
Obsada: Stanisław Kasprzysiak, Andrzej Rausz, Joanna Skulenty, Franciszek Szydlak
Niektóre podróże potrafią być najdłuższe w naszym życiu, mimo że nie dotyczą odległych geograficznie miejsc. Swoista droga krzyżowa mężczyzny, który prowadzony przez pruskich żołnierzy zmierza na most, gdzie ma zawisnąć, jest esencją kina Janusza Majewskiego. Skondensowane, skupione na szczególe, zbliżone do bohatera i subiektywne w odbiorze świata przedstawionego, w którym bezwolnie znalazła się centralna postać. Istotą tej podróży nie jest wyłącznie śmierć, ale perspektywa skazańca, którego motywację (niczym w późniejszych kryminałach i filmach sądowych Majewskiego) potrafimy zrozumieć. Do jego głowy wchodzimy tak głęboko, że trudno oddzielić marzenia od rzeczywistości. Cała sekwencja, która ukazuje możliwe sposoby na oswobodzenie, jest więc nadzieją przestraszonego mężczyzny, który wierzy do końca, że uniknie kary. Etiuda ta jest adaptacją opowiadania Ambrose'a Bierce'a, amerykańskiego dziennikarza i autora opowiadań psychologicznych, a także próbą zmierzenia się z formą zsubiektywizowanej narracji. W późniejszych pracach Majewskiego widać to przywiązanie do zbliżeń oraz empatię wobec osoby, na której miejscu nie chcielibyśmy się znaleźć, a to umiejętność, która cechuje każdego wielkiego „opowiadacza”.



POJEDYNEK
Gatunek: film dokumentalny
Reżyseria: Janusz Majewski
Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz
Montaż: Lidia Zonn, Elżbieta Kurkowska
Muzyka: Józef Patkowski, Krzysztof Szlifirski
Kierownik produkcji: Michał Horowic
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Kraj produkcji: Polska
Rok produkcji: 1964
Czas trwania: 7 min
Nagrody:
1965 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Buffalo: Nagroda Główna
1965 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Vancouver: Nagroda Główna
1965 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cork: Nagroda Specjalna Szukanie decydującego momentu, uchwycenie determinacji, ukazanie siły ludzkiego ducha – Majewski tym razem szuka paraleli między sportem a sztuką. Wyreżyserowany przez niego dokument to mistrzowsko zrealizowana impresja filmowa o tematyce sportowej, w której widzimy zmagania dwóch mężczyzn. Głównymi bohaterami są kulomiotacze: Polak Alfred Sosgórnik i reprezentujący USA David Davis. Obaj posągowo umięśnieni, postawni, milczący, skupieni tylko na metalowym przedmiocie trzymanym w ręku. Rywalizacja u Majewskiego ukazana jest niczym baletowe widowisko: reżyser używa spowolnień, robi zbliżenia na twarze, szuka niuansów w tej grze napiętych mięśni, a lot kuli wygląda, jakby był przynajmniej lądowaniem na księżycu. Film emanuje spokojem, ponieważ reżyser starał się nie tylko zrozumieć sytuację, którą obserwuje, ale i przełożyć ją na życie codzienne, w którym również powinniśmy koncentrować się na tu i teraz. Przez chwilę przechodzi nawet przez myśl, że o rzucaniu kulą można by nakręcić jakieś widowiskowe, pełne napięcia kino, może nawet fabularne. Majewski tego nie potrzebuje. Wystarczą mu zbliżenia na napięte ciała i stawka ukazana w „Pojedynku”.



RÓŻA
Gatunek: film dokumentalny
Reżyseria: Janusz Majewski
Scenariusz: Janusz Majewski
Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz
Muzyka: Zbigniew Turski
Montaż: Ludmiła Godziaszwili
Kierownictwo produkcji: Michał Horowic
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
Rok: 1962
Czas: 10 min
Obsada: Tadeusz Osiński
Nagrody:
1962 Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Krakowie: III Nagroda ,,Brązowy Smok Wawelski" w kategorii filmów dokumentalnych (Janusz Majewski)
Miniatura filmowa, będąca impresją o zdewastowanych żydowskich cmentarzach, jest również gorzką refleksją o przemijaniu oraz nieuchronności zapominania. Wprawdzie w roku 1962 wspomnienie o holokauście było wciąż żywe, ale film Majewskiego pochyla się nad tymi elementami, które temu wyraźnie przeczą. Widzimy niewykoszone trawniki, chwasty, pęknięte mogiły, pomniki, które wydają się roztapiać, pozostawiając pozbawione treści odnośniki do czasów, które wymagają przecież naszej ciągłej refleksji nad nimi. Miejsce spoczynku żydowskiej społeczności ukazane jest jako tajemnicza, milcząca sfera, ale właśnie w tym milczeniu tkwi zdławione oskarżenie reżysera. Siarczyste, pełne statycznej zadumy zdjęcia wieloletniego współpracownika Majewskiego, czyli Antoniego Staśkiewicza, oddają hołd poległym, zamrażając w czasie wydarzenia, które dzisiaj na szczęście wciąż inicjują dyskusję. Bez nadmiernej dydaktyki czy szczególnie rozbudowanego komentarza – same kamienie i trawa opowiadają tutaj więcej niż jakakolwiek notka historyczna.



RONDO
Gatunek: etiuda fabularna
Reżyseria: Janusz Majewski
Scenariusz: Janusz Majewski
Zdjęcia: Witold Leszczyński
Muzyka: Kazimierz Serocki
Montaż: Witold Leszczyński
Kierownictwo produkcji: Andrzej Wojciechowski
Produkcja: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa w Łodzi
Rok: 1958
Czas: 15 min
Obsada: Sławomir Mrożek, Stefan Szlachtycz
Nagrody:
1960 Festiwal Etiud Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Warszawie: II nagroda, Nagroda „Filmu” za reżyserię (Janusz Majewski), Nagroda „Ekranu” za zdjęcia (Witold Leszczyński)
Ta surrealistyczna groteska opowiada o kliencie eleganckiej kawiarni, który nie może doprosić się obsługi u niefrasobliwego kelnera. Dochodzi do sprzeczki, a nawet pogoni, aby na końcu oczyścić atmosferę w nietypowy dla obu panów sposób – zbrodnią. „Rondo” już samą obsadą pokazuje, że chodzi tutaj o stworzenie nieco sennej atmosfery, w której postępujące osamotnienie głównego bohatera (wciela się w niego Sławomir Mrożek, słynny autor groteskowych opowiadań) prowadzi w końcu do konfrontacji z kelnerem. Nikt nie jest w stanie pomóc mężczyźnie skazanemu na cierpienie, którego źródłem jest jego własna głowa, a wydumany i niepotrzebny konflikt z kelnerem tylko wyostrza jego samotność. Janusz Majewski mówi o swoim filmie tak: ,,Kiedy dzisiaj staram się odtworzyć moje myślenie przy konstruowaniu scenariusza i poszukiwaniu stylu dla tej opowieści, dochodzę do wniosku, że chciałem z jednej strony stworzyć coś nowego, własnego, niczego nienaśladującego, z drugiej wtłoczyć tam jakieś reminiscencje lektur, strzępki mitów i motywów literackich, posłużyć się tworzywem pochodzącym raczej z kultury niż z natury". Z tego właśnie powodu „Rondo” mogłoby stanąć obok lektur szkolnych lub jako egzemplifikacja encyklopedycznej definicji terminu „groteska”. Ta absolutoryjna etiuda Majewskiego do dzisiaj jest chętnie odczytywana przez studentów jako przykład autorskiej i inspirującej zabawy formą w krótkim metrażu.

SEANSE